Γενικές Πληροφορίες
Διάρκεια επέμβασης: Η συνολική διάρκεια της επέμβασης είναι ½ -1 ώρα.
Διάρκεια νοσηλείας: Ο ασθενής αποχωρεί από τον χώρο του ιατρείου την ίδια μέρα.
Είδος αναισθησίας: Υπό Τοπική Αναισθησία
Χρόνος ανάρρωσης: Το αποτέλεσμα της αφαίρεσης του μελανώματος είναι ορατό μετά από 24-48 ώρες οπότε και υποχωρεί το οίδημα.
Το μελάνωμα αποτελεί τον επιθετικό τύπο καρκίνου του δέρματος.
Μπορεί να δώσει μεταστάσεις στους επιχώριους λεμφαδένες, καθώς επίσης και απομακρυσμένες μεταστάσεις σε διάφορα όργανα του οργανισμού (εγκέφαλο, ήπαρ) και in transit μεταστάσεις κατά μήκος του λεμφικού συστήματος από την πρωτοπαθή εστία. Γι’ αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος της έγκαιρης διάγνωσης και χειρουργικής αντιμετώπισης του μελανώματος.
Το μελάνωμα μπορεί να προέρχεται από εξέλιξη ήδη υπάρχοντος σπίλου ή να αποτελεί νέα βλάβη. Ο ήλιος και η έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία (solarium) αποτελούν ισχυρούς προδιαθεσικούς παράγοντες ανάπτυξης μελανώματος.
Επομένως, είναι επιτακτική η χαρτογράφηση σπίλων τουλάχιστον μία φορά το χρόνο από ειδικό δερματολόγο.
Το μελάνωμα στους άντρες εμφανίζεται συχνότερα στον κορμό, στο κεφάλι και στο λαιμό.
Στις γυναίκες, εμφανίζεται κυρίως στους βραχίονες ή στις κνήμες.
Εκτός από το δέρμα, το μελάνωμα εμφανίζεται, σπανιότερα, στους βλεννογόνους (στόμα, κόλπος) και στον οφθαλμό. Αν και εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα της λευκής φυλής, εντούτοις δεν αποκλείεται η εμφάνιση μελανώματος σε άτομα της μαύρης φυλής, με συχνότερο σημείο εμφάνισης τις παλάμες και τα πέλματα.
Κλινικά ύποπτα σημεία εμφάνισης μελανώματος είναι τα ακόλουθα:
- Αλλαγή σχήματος, χρώματος ή/και μεγέθους μιας βλάβης
- Ασυμμετρία ή ανώμαλα όρια της περιοχής
- Αιμορραγία ή δημιουργία κρούστας
- Αλλαγή χρώματος ή εμφάνιση πολλών χρωμάτων μέσα σε έναν σπίλο
- Διάμετρος περιοχής μεγαλύτερη από 6mm
- Ύπαρξη υπεργερμένης περιοχής πάνω σε ένα προηγουμένως επίπεδο σπίλο
- Εξέλκωση και κνησμός (φαγούρα) μπορεί να υποδηλώνουν κακοήθη εξαλλαγή
Κατά τα αρχικά στάδια του μελανώματος, υπάρχουν 5 σημάδια που μπορούν να βοηθήσουν την έγκαιρη διάγνωσή του.
Ο «χρυσός» κανόνας της αυτοεξέτασης ή αλλιώς, κανόνας «ABCDE» στηρίζεται στα εξής χαρακτηριστικά:
Αsymmetry: ασυμμετρία στο σχήμα ή το χρώμα – το μισό μιας ελιάς δεν ταιριάζει με το υπόλοιπο μισό.
Border: ακανόνιστα ή ασαφή όρια.
Color: μπορεί να εμφανίζει διαφορετικά χρώματα και συνήθως υπερτερούν το κόκκινο, το μαύρο ή το καφέ.
Diameter: η διάμετρος του μελανώματος συνήθως ξεπερνά τα 6 χιλιοστά, αλλά ενδέχεται να είναι και μικρότερο.
Evolving: με την πάροδο του χρόνου η ελιά μεταλλάσσεται και αλλάζει σχήμα, μέγεθος ή χρώμα.
Έχοντας κατά νου τα 5 σημάδια του μελανώματος καθίσταται ευκολότερη η έγκαιρη αναγνώρισή του. Παρόλα αυτά, η ύπαρξη των παραπάνω σημείων δεν αποτελεί απόδειξη ύπαρξης μελανώματος.
Λόγω της επιθετικότητας και γρήγορης ανάπτυξης του νεοπλάσματος αυτού, είναι πολύ σημαντικό να εντοπίζεται το συντομότερο δυνατό. Για αυτό το λόγο, οι σπίλοι (ελιές) θα πρέπει να εξετάζονται από εξειδικευμένο Δερματολόγο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο και εκείνος θα κρίνει αν απαιτείται Δερματοσκόπηση ή Χαρτογράφηση Σπίλων, προκειμένου να υπάρχει λεπτομερής παρακολούθηση.
Η δερματοσκόπηση πραγματοποιείται με τη χρήση ειδικού εργαλείου, του δερματοσκοπίου, το οποίο επιτρέπει την μεγέθυνση της εικόνας των σπίλων και διευκολύνει την εξέτασή τους. Κατά τη χαρτογράφηση, χρησιμοποιείται φωτογραφική μηχανή και ειδικό υπολογιστικό πρόγραμμα, το οποίο καταγράφει τους σπίλους και αποθηκεύει την δερματοσκοπική τους εικόνα.
Η διάγνωση του μελανώματος μπορεί να γίνει με την αφαίρεση τμήματος ή ολόκληρης της δερματικής αλλοίωσης και εξέτασης των κυττάρων της στο μικροσκόπιο (βιοψία). Συχνά για την ιστολογική διαφοροδιάγνωση της βλάβης απαιτείται ανοσοϊστοχημεία με ειδικές χρώσεις που εφαρμόζει ο παθολογοανατόμος για να διακρίνει τα νεοπλασματικά κύτταρα. Η ιστολογική εξέταση αποτελεί τη βάση για τη διάγνωση και τη θεραπεία του μελανώματος.
Ενδοεπιδερμιδικό κακοήθες μελάνωμα
Εμφανίζεται συνήθως με τη μορφή μελανής κηλίδας στην επιδερμίδα του σώματος. Παρατηρείται κυρίως σε νεαρά άτομα και συχνότερο σημείο εμφάνισής του είναι το πρόσωπο. Θεωρείται πρώιμη μορφή in situ μελανώματος.
Κακοήθες μελάνωμα τύπου κακοήθους φακής
Η εμφάνισή του είναι συχνότερη σε άτομα μεγάλης ηλικίας και σε σημεία που έχουν εκτεθεί για χρόνια στην ηλιακή ακτινοβολία. Εμφανίζεται σαν μία επίπεδη μελαγχρωματική βλάβη, η οποία αυξάνει με το πέρασμα του χρόνου. Αρχικά επεκτείνεται οριζόντια, ενώ σε επόμενο στάδιο αρχίζει να επεκτείνεται κάθετα. Σε αυτό το στάδιο σχηματίζει το κακοήθες διηθητικό μελάνωμα. Μπορεί να πάρει χρωματισμούς από λευκό ή γκρι, μέχρι και σκούρο καφέ ή μαύρο.
Επιφανειακά επεκτεινόμενο κακοήθες μελάνωμα
Η αρχική εμφάνιση του μελανώματος αυτού είναι μία επίπεδη κηλίδα η οποία σιγά σιγά μετατρέπεται σε βλατίδα. Χαρακτηριστικό του είναι η δημιουργία όζων κατά την επέκτασή του προς τα βαθύτερα στρώματα της επιδερμίδας και η εμφάνιση καφέ, μαύρου, γκρι ή άσπρου χρώματος. Έχει ανώμαλη περιφέρεια και επεκτείνεται οριζόντια.
Οζώδες κακοήθες μελάνωμα
Ξεκινά ως βλατίδα και μετατρέπεται σε οζίδιο και εν συνεχεία, εξελκώνεται και αιμορραγεί. Εμφανίζεται στο δέρμα με τη μορφή γυαλιστερού, συνήθως μαύρου ογκιδίου και προσβάλλει κυρίως τους άντρες. Η διάγνωσή του θα πρέπει να γίνεται γρήγορα διότι στο στάδιο του οζιδίου, αρχίζει ήδη και δίνει μεταστάσεις.
Κακοήθες μελάνωμα των άκρων
Παρατηρείται στα πόδια (κυρίως στα πέλματα), στις παλάμες ή και κάτω από τα νύχια (υπονύχιο μελάνωμα). Η κλινική του εικόνα χαρακτηρίζεται από εμφάνιση μαύρης ακανόνιστης γραμμής κάτω από το νύχι ενώ κοντά στο δέρμα υπάρχει ερυθρότητα και οίδημα (σημείο Huchinson). Στις παλάμες και τα πέλματα μοιάζει με σπίλο. Κατά την εξέλιξη του μελανώματος αυτού ενδέχεται το άτομο να νιώθει πόνο, ή να παρατηρήσει εξέλκωση και αιμορραγία.
Δεσμοπλαστικό μελάνωμα
Αποτελεί την πιο σπάνια μορφή μελανώματος και εμφανίζεται κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα. Η εμφάνισή του οφείλεται στο σχηματισμό και τη συσσώρευση οζιδίων ή πλάκας. Προσβάλλει κυρίως πρόσωπο και λαιμό. Δυστυχώς, αποτελεί την πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμη μορφή μελανώματος, καθώς τις περισσότερες φορές, αφού εμφανιστεί δεν μπορεί να θεραπευτεί.
Αμελανωτικό κακοήθες μελάνωμα
Ενδέχεται να ομοιάζει με ουλή, πυογόνο κοκκίωμα ή αιμαγγείωμα και συνήθως είναι άχρωμο, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζει χαρακτηριστική ρόδινη απόχρωση.
Καρκίνος του Δέρματος
Εξαιρουμένου του μελανώματος, οι πιο συχνοί καρκίνοι δέρματος είναι το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα δέρματος.
Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα δέρματος (BCC)
Είναι η πιο συχνή δερματική κακοήθεια. Επηρεάζει κυρίως ασθενείς με ανοιχτόχρωμο δέρμα σε περιοχές με την υψηλότερη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία. Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου είναι η έκθεση στην ηλιακή και υπεριώδη ακτινοβολία. Οι περιοχές που προσβάλλει κυρίως είναι οι περιοχές που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο, όπως η κεφαλή, ο τράχηλος και τα άκρα.
Όταν γίνεται η διάγνωση, η συσταθείσα θεραπεία είναι η χειρουργική εκτομή. Τα χειρουργικά όρια εκτομής όταν ο όγκος είναι μικρότερος από 1 cm είναι 4-5 mm και όταν είναι μεγαλύτερος του 1 cm τα χειρουργικά όρια πρέπει να είναι 1 cm.
Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα δέρματος (SCC)
Είναι ο δεύτερος συνηθέστερος καρκίνος του δέρματος. Επηρεάζονται περιοχές με αυξημένη έκθεση στον ήλιο. Η χρόνια σωρευτική έκθεση στον ήλιο είναι ο επικρατούν παράγοντας κινδύνου για το SCC και αμφότερες οι UVA και UVB εμπλέκονται στην παθογένεια του όγκου. Η επίπτωση του SCC αυξάνεται σημαντικά με την ηλικία, πιθανώς αντανακλά μια αυξημένη σωρευτική έκθεση στο ηλιακό φως. Άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου για το SCC περιλαμβάνουν ιστορικό ακτινοβολίας, χρόνιας φλεγμονής (όπως στο έλκος Marjolin) και έκθεσης σε αρσενικό και υδρογονάνθρακες. Οι παράγοντες κινδύνου υποδοχής για το SCC περιλαμβάνουν τους τύπους δέρματος Fitzpatrick I-II, τα ξανθά μαλλιά, το προηγούμενο ιστορικό μη μελανωτικού καρκίνου του δέρματος και τη μόλυνση με τον HPV.
Η πλειοψηφία του SCC διαγιγνώσκεται σε εκτεθειμένο στον ήλιο δέρμα της κεφαλής και του τραχήλου, της ράχης των χεριών, των κάτω βραχιόνων και των ποδιών. Αντίθετα από το BCC, ωστόσο, το SCC μπορεί να προκύψει από μια προκαρκινωματώδη ακτινική κεράτωση, η οποία αναγνωρίζεται ως περιοχή ερυθηματώδους, τραχιάς, ασυνήθιστης πλάκας που εμφανίζει δυσπλασία και κακοήθη πιθανότητα. Εκτός από την οριστική διάγνωση του όγκου, οι ασθενείς με SCC θα πρέπει να υποβληθούν σε κλινική εξέταση των κατάλληλων κόλπων παροχέτευσης λεμφαδένων.
Παρόλο που δεν υπάρχει συνεπής ορισμός ή διαστρωμάτωση των χαρακτηριστικών ενός πρωτεύοντος όγκου που θεωρείται «υψηλού κινδύνου» για τοπική εξάπλωση, υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά ειδικά για τον όγκο και τον ασθενή που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καθοδήγηση της διαχείρισης. Τα ειδικά για τον όγκο χαρακτηριστικά που θεωρείται «υψηλού κινδύνου» περιλαμβάνουν όγκους που βρίσκονται στα αυτιά, τα χείλη ή μέσα σε χρόνια τραύματα ή ουλές, με οριζόντιο μέγεθος > 2 cm, πάχος 2 έως 6 mm (χαμηλός κίνδυνος) ή > 6 mm (υψηλός κίνδυνος) κακώς διαφοροποιημένους τύπους κυττάρων, περινευρική διείσδυση και ταχέως αναπτυσσόμενες ή υποτροπιάζουσες βλάβες. Οι ασθενείς που είναι λήπτες μεταμόσχευσης οργάνων ή έχουν διαγνωστεί με χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία, μικρό λεμφοκυτταρικό λέμφωμα, τοξική επιδερμόλυση ή HIV/ AIDS έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιδείξουν πιο επιθετικούς τύπους όγκων και εξέλιξη της νόσου. Για να αυξηθεί η πιθανότητα να επιτευχθούν ιστολογικά αρνητικά όρια, το συνιστώμενο χειρουργικό όριο για βλάβες χαμηλού κινδύνου είναι 4 mm και για βλάβες υψηλού κινδύνου είναι 6 έως 10 mm.
Δερματοϊνοσάρκωμα
Το δερματοϊνοσάρκωμα είναι ένα σάρκωμα μαλακού ιστού δερματικής ινοβλαστικής προέλευσης, η παθογένεια του οποίου είναι ελάχιστα κατανοητή. Εμφανίζεται συχνά στον κορμό και τα άκρα των ενηλίκων ως μια αργά αναπτυσσόμενη, ανώδυνη, ωχρή ή ερυθηματώδης οζώδης πλάκα. Οι περισσότεροι από αυτούς τους όγκους ταξινομούνται ιστολογικά ως «χαμηλής διαφοροποίησης» και σχετίζονται με ευνοϊκή πρόγνωση μετά από χειρουργική εκτομή.
Οι περισσότεροι ασθενείς έχουν εξαιρετικό αποτέλεσμα και η θνησιμότητα είναι σπάνια. Απαιτείται ευρεία τοπική εκτομή με όρια 3 cm, που μπορεί να γίνει με τοπική αναισθησία στο χώρο της κλινικής.
Το πρώτο στάδιο στην έγκαιρη αντιμετώπιση ενός πιθανού μελανώματος είναι η εκτομή/ βιοψία της ύποπτης βλάβης.
Εκείνο που θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πορεία της θεραπείας και αντιμετώπισης ενός μελανώματος είναι η ιστολογική επιβεβαίωση και οι χαρακτήρες του μελανώματος.
Αντιμετώπιση ανάλογα με τα ιστολογικά χαρακτηριστικά
- Ευρεία εκτομή πρωτοπαθούς εστίας: Αφορά μελανώματα με μικρό (<0,75 mm) εστιακό βάθος. Γίνεται με τοπική αναισθησία στην κλινική. Απομακρύνει τον κίνδυνο τοπικής υποτροπής του μελανώματος, καθώς αυτό βρίσκεται σε αρχικά στάδια και είναι και η θεραπεία του μελανώματος.
- Ευρεία εκτομή και ανεύρεση/ βιοψία λεμφαδένα φρουρού: Η επέμβαση διενεργείται στο χειρουργείο. Πριν από αυτό ο ασθενής υποβάλλεται σε αξονική τομογραφία για σταδιοποίηση του μελανώματος και σε λεμφοσπινθηρογράφημα σε συνεργαζόμενο διαγνωστικό κέντρο. Η τελευταία είναι πολύ σημαντική εξέταση γιατί μας καθορίζει ποιος είναι ο πρώτος λεμφαδένας που θα μπορούσε να έχει δώσει μετάσταση το συγκεκριμένο μελάνωμα. Στη συνέχεια γίνεται στο χειρουργείο εκτομή/ βιοψία του συγκεκριμένου λεμφαδένα, καθώς επίσης και ευρεία εκτομή της πρωτοπαθούς εστίας για μείωση του κινδύνου τοπικής υποτροπής.
- Λεμφαδενικός καθαρισμός επιχώριων λεμφαδένων: Αφορά κυρίως λεμφαδένες του τραχήλου, της μασχαλιαίας χώρας και της βουβωνικής χώρας, ανάλογα με την τοποθεσία της πρωτοπαθούς εστίας. Αφορά μελανώματα που έχουν δώσει μεταστάσεις κλινικά ή εργαστηριακά στους επιχώριους λεμφαδένες. Επίσης η επέμβαση συνιστάται και στις περιπτώσεις που λεμφαδένας φρουρός παρουσιάζει μικρομεταστάσεις μετά την ιστολογική επιβεβαίωσή τους. Η επέμβαση διενεργείται στο χειρουργείο και συνήθως την επόμενη μέρα ο ασθενής εξέρχεται του νοσοκομείου.
Σε όλες τις περιπτώσεις, υπάρχει στενή συνεργασία και παρακολούθηση με τον Ογκολόγο για την μετέπειτα πορεία της θεραπείας του ασθενούς (κυρίως ορμονοθεραπεία) και την παρακολούθηση με συγκεκριμένες κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Έχετε απορίες; Είμαστε εδώ να σας βοηθήσουμε!
Συχνές Ερωτήσεις
Άτομα υψηλού κινδύνου να θα πρέπει να προβαίνουν συστηματικά σε έλεγχο των σπίλων τους. Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος είναι:
- Ανοιχτόχρωμα άτομα (Φωτότυπος Ι)
- Ύπαρξη πολλών (>50) ή δυσπλαστικών – δύσμορφων σπίλων στο δέρμα
- Ύπαρξη συγγενούς σπίλου
- Ιστορικό κακοήθους μελανώματος στην οικογένεια
- Πολλές εφηλίδες ή φακίδες στο δέρμα του προσώπου, των χεριών και του σώματος
- Έντονη διακεκομμένη έκθεση στον ήλιο (π.χ. τους καλοκαιρινούς μήνες)
- Ιστορικό ηλιακού εγκαύματος κατά την παιδική ηλικία
- Έντονη έκθεση σε τεχνητές πηγές UV ακτινοβολίας (π.χ. solarium)
- Ανοσοκαταστολή
Σε περίπτωση που το αποτέλεσμα της βιοψίας είναι θετικό, ακολουθεί συμπληρωματική ευρύτερη χειρουργική εκτομή του νεοπλάσματος, εξέταση λεμφαδένων (λεμφαδένας φρουρός) και σταδιοποίηση του όγκου. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία.
Το επιφανειακώς επεκτεινόμενο και το οζώδες μελάνωμα αποτελούν τους πιο επιθετικούς τύπους μελανώματος. Η έγκαιρη διάγνωση μικρών επιφανειακών βλαβών μπορεί να οδηγήσει και σε πλήρη ίαση, ενώ προχωρημένοι όγκοι με εμφάνιση μεταστάσεων είναι δυνατόν να περιορίσουν το μέσο χρόνο επιβίωσης σε 6-9 μήνες.
Η αντιμετώπιση του μελανώματος εξαρτάται από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Στα αρχικά στάδια μελανώματος η χειρουργική αφαίρεση έχει αρκετά μεγάλο ποσοστό πλήρους ίασης, που φτάνει μέχρι και το 98%. Ωστόσο, όταν το μελάνωμα έχει φτάσει σε βάθος ή έχει εξαπλωθεί αρκετά, υπάρχει κίνδυνος να ξαναεμφανιστεί. Για αυτό το λόγο, μετά τη χειρουργική επέμβαση χορηγούνται στον ασθενή χημειοθεραπευτικά φάρμακα.
Σε κάθε περίπτωση, άτομα που έχουν εμφανίσει μελάνωμα έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άλλου μελανώματος. Για αυτό το λόγο συνίσταται τακτική παρακολούθηση από τον Δερματολόγο.
Παρόλο που η εμφάνιση μελανώματος είναι απρόβλεπτη, το άτομο θα πρέπει να δίνει μεγάλη σημαία στην πρόληψη. Έχοντας κατά νου πως σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται η ηλιακή ακτινοβολία, το άτομο θα πρέπει να αποφεύγει την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Ακόμη, κατά την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, θα πρέπει να γίνεται χρήση αντιηλιακών κρεμών, καπέλου και γυαλιών ηλίου.
Έχει δειχθεί πως η εμφάνιση καρκίνου του δέρματος, εκτός από εξωτερικούς παράγοντες, οφείλεται και σε κληρονομικά αίτια. Πιο συγκεκριμένα, άτομα των οποίων κάποιος από τους γονείς ή τα αδέρφια έχουν εμφανίσει καρκίνο του δέρματος, είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν και τα ίδια. Το ίδιο ισχύει και στο μελάνωμα. Στην περίπτωση αυτή, δεν θα πρέπει να ανησυχήσετε, αλλά να είστε πιο προϊδεασμένοι σε περίπτωση που εντοπίσετε κάποιο ανησυχητικό σημάδι.
